Page 473 - GreenChemistry2023 Emhetgel

Газрын бүрхэвч гэдэг нь агаар, сансрын зургаар дэлхийн гадаргыг бүрдүүлэгч ургамал, хөрс
зэрэг байгалийн биет болон хүний гараар бүтсэн газарзүйн объектуудыг нэгтгэн харуулсан
зайнаас тандан судалгааны нэг ухагдахуун юм. Хиймэл дагуулын мэдээ нь нарийвчлалын
болон мэдээллийн нэгжийн агуулах чадлаараа үлэмж их буюу ихээхэн хэмжээний талбайг
нэг мөчид хамарч байгалийн хам бүрдлийг бодит байдлыг жинхэнэ үнэнээр нь дүрсэлж
харуулдаг учраас тэдгээрийг ашиглан газрын бүрхэвч, газар ашиглалт зэргийг судлахад цаг
хугацаа, хүн хүч, зардлыг ихээхэн хэмнэх ач холбогдолтой юм. Тиймээс бид судалгаанд
сонгосон талбайн хэмжээнд хиймэл дагуулын мэдээг ашиглан газрын бүрхэвчийн 2022 оны
судалгааг хийнэ.

Хөрсний тохируулгатай ургамлан бүрхэвч (SAVI)

Хөрс нь бусад төрлийн газрын бүрхэвчээс ялгаатай өвөрмөц спектрийн шинж чанартай
байдаг. Үзэгдэх ба ойрын хэт улаан туяаны бүсэд тусгал нь долгионы уртын өсөлттэй
пропорциональ нэмэгддэг. Гэсэн хэдий ч өсөлтийн хурдад янз бүрийн хүчин зүйл нөлөөлдөг.
Хөрсний чийг ба органик бодис нь хөрсний тусгалыг бууруулдаг. Улаан ба ойрын хэт улаан
туяаны тусгал хоорондын хамаарал нь хөрсний янз бүрийн хэлбэрийн физикийн хувьд
тогтмол хэвээр байна. Чийгийн агууламж өөрчлөгдөхөд хоёр утга нь харилцан хамааралтай
бөгөөд шугаман хамааралтай байна. Энэ хамаарал нь хөрсний төрөл бүрийн хувьд маш
тодорхой байдаг. Тиймээс SAVI нь хөрсийг хянахад тустай. Цаашилбал, SAVI нь ургамлын
нөмрөг бага байх үед хөрсний гэрэлтүүлгийн нөлөөллийг засдаг ургамлын нормчлогдсон
ялгааны индексийн (NDVI) өөрчлөлт юм [5]. SAVI MODIS хиймэл дагуулын зураглалаас
судалгааны талбайн маск ашиглан гаргаж авсан. Өгөгдлийн багцыг 2000-2022 он хүртэл
авсан. Эдгээр өгөгдлийн багцыг ArcGIS платформ дээр газрын зургийн алгебр ашиглан нэг
растер бүтээхэд ашигласан. Хөрсний дэвсгэрийн нөлөөллийг багасгахын тулд хөрсний
тохируулгын коэффициент L-ийг ашиглан хөрсний 1-р эрэмбийн дэвсгэр өөрчлөлтийг тооцож,
SAVI-г олж авахын тулд өөрчилсөн индексүүдийг санал болгосон . SAVI-ийг дараах байдлаар
илэрхийлж болно.

Үүнд: – MODIS хиймэл дагуулийн мэдээний хэт улаан сувгийн утга
- MODIS хиймэл дагуулийн мэдээний хэт улаан туяаны сувгийн утга
L - хөрсний гэрэлтүүлгийг засах коеффициент L=0.5
Хиймэл дагуулын мэдээ/Modis/:

MODIS (эсвэл Дунд зэргийн нарийвчлалтай дүрслэлийн спектр радиометр) нь Terra (анх EOS
AM-1 гэгддэг) болон Aqua (анх EOS PM-1 гэгддэг) хиймэл дагуулын гол хэрэгсэл юм.
Террагийн дэлхийг тойрон эргэдэг тойрог нь өглөө нь хойд зүгээс урагшаа экватороор
дамждаг, харин Аква нь үдээс хойш экваторын дээгүүр урагшаа хойшоо чиглэдэг. Terra
MODIS болон Aqua MODIS нь 1-2 хоног тутамд дэлхийн гадаргууг бүхэлд нь харж, 36
спектрийн зурвас буюу долгионы уртын бүлгүүдээр мэдээлэл авдаг. Эдгээр өгөгдөл нь газар,
далай, агаар мандлын доод давхаргад болж буй дэлхийн динамик, үйл явцын талаарх
бидний ойлголтыг сайжруулах болно. MODIS нь байгаль орчныг хамгаалах талаар зөв
шийдвэр гаргахад бодлого боловсруулагчдад туслахын тулд дэлхий дахины өөрчлөлтийг
хангалттай зөв урьдчилан таамаглах чадвартай, батлагдсан, глобал, интерактив Дэлхийн
системийн загваруудыг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.