Page 278 - GreenChemistry2023 Emhetgel

Зураг 1. Шахмал түлшний үнсний рентгенограмм Зураг 2. Амгалан ДСЦ-ын үнсний рентгенограм
Үнсний рентген-дифрактограммаас голлох эрдсүүд нь шахмал түлшний үнсэнд кварц (SiO ), анортит
2
(CaAl2Si2O8) байсан бол Амгалан ДСЦ-ын үнсэнд кварц (SiO ), анортит (CaAl2Si2O8)-аас гадна
2
силлиминат (Al2O3·SiO2) эрдэс үүсч байгааг тогтоолоо.
Шаварлаг түүхий эдийн оронд туршисан ажлын үр дүн
Шахмал түлшний үнсийг шаварлаг түүхий эдийн оронд 2-10%, Амгалан ДСЦ-ын үнсийг 2-6% хүртэл
нэмж, янз бүрийн найрлагатай түүхий хольц үйлдвэрлэн, таван толгойн нүүрсээр шатааж чулуунцар
үйлдвэрлэх явцад эргэх зуухны шатаалтын горим, үүссэн чулуунцарын шинж чанарын судалгааг хийж
гүйцэтгэв. Үр дүнг 5-9-р хүснэгтээр үзүүлэв.
Хүснэгт-5. Шахмал түлшний үнсийг хэрэглэн үйлдвэрлэсэн чулуунцарын зарим шинж чанар
Үйлдвэрлэсэн чулуунцарын шинж чанар
Түүхий хольц Химийн найрлага Эрдэс үүсэлт
Модулийн утга
Партын дугаар ХИ n p Шахмал түлшний хэмжээ, % fCaO C3S C2S C3A C4AF Нүүрсний зарцуулалт, тн/тн чулуунцар
Д/Д Модулийн утга

1 У024 0 ХИ n p 1.54 54,8 18,6 5,3 13,1 0,220
2 У028 2 1.33 56,8 20,1 6,4 14,1 0,215
3 У033 1.07 2.34 1.02 4 0.92 2.37 1.11 1.22 56,8 22,1 6,9 12,8 0,206
4 У040 ±0.02 ±0.03 ±0.01 6 ±0.01 ±0.05 ±0.02 1.85 60,2 14,5 7,2 14,0 0,206
5 У062 8 2.01 55,3 16,8 6,9 14,2 0,198
6 У066 10 2.96 45,4 33,6 7,4 13,1 0,196
7 У069 0 1.68 56,3 22,2 4,9 11,8 0,226
8 У072 2 1.75 61,4 16,8 5,4 12,8 0,224
9 У076 1.11 2.35 1.03 4 0.95 2.40 1.10 2.02 60,6 18,2 4,8 13,1 0,230
10 У079 ±0.02 ±0.04 ±0.01 6 ±0.01 ±0.05 ±0.02 1.98 56.6 21.2 5.9 14.2 0,220
11 У082 8 2.10 61,4 16,8 5,4 12,8 0,214
12 У089 10 3.06 40,6 31,6 8,2 12,1 0,206
Хүснэгт-6. Шахмал түлшний үнсийг хэрэглэн үйлдвэрлэсэн чулуунцарын физик механик шинж чанар
Үйлдвэрлэсэн чулуунцарын физик механик шинж чанар
Партын дугаар Шахмал түлшний хэмжээ, % хугацаа, мин Хэвийн өтгөрөлт, мл Нунтаглалт, % Шахалт гулзайлтын бат бэх, МПа Эзэлхүүний жигд бус өөрчлөлт, мм Стандартаар <10 мм горим
Барьцалдах

Эхлэх
Дуусах
Гулзайлт
Шахалт
6.0
9.6
27.1
У024 0 62 122 26.2 4.8 3 хоног 28 хоног 3 хоног 28 хоног 1.2 Хэвийн
47.9
У028 2 66 122 26.8 4.2 6.3 8.8 27.2 50.2 1.8 Хэвийн
У033 4 66 123 26.9 4.5 5.8 8.9 28.8 50.6 2.6 Хэвийн
У040 6 78 140 27.0 3.6 5.2 9.3 30.2 49.2 1.8 Хэвийн
У062 8 82 144 27.2 4.8 5.9 9.6 31.1 49.6 3.2 Хэвийн
У066 10 78 138 27.6 7.8 4.3 8.4 24.1 44.4 11.6 Тайлбар-1
У069 0 60 120 26.0 4.4 5.8 9.2 27.8 50.2 1.1 Хэвийн
У072 2 62 118 26.2 4.8 6.0 8.9 26.9 48.8 1.1 Хэвийн
У076 4 65 125 26.8 4.2 6.2 9.2 27.9 49.9 2.5 Хэвийн
У079 6 70 129 26.8 3.9 6.8 9.4 28.5 50.8 1.9 Хэвийн
У082 8 73 142 27.1 3.8 7.2 9.6 29.9 53.6 2.6 Хэвийн
У089 10 77 182 27.4 8.6 6.8 7.4 24.8 42.9 12.3 Тайлбар-2
Тайлбар-1,2: Зуухны дөл урт ба сунжирсан хэлбэрт шилжих, галын дөл тогтворгүй болох гэх мэтээр шатаалт суларч
эхэлсэн. Энэ нь шахмал түлшний үнсний хүхрийн оксидын агуулгаас болж, SO3–ийн дэгдэлт ихэсч, амархан хайлдаг
сульфатууд буюу хүхрийн бөмбөлөг /snow ball/ үүсгэсэнтэй холбоотой гэж үзсэн.

Хүснэгт-5, 6-ын үр дүнгээс шахмал түлшний үнсний хэмжээг 8% хүртэл нэмэгдүүлэхэд алитийн фазын
эрдэс үүсэлт тогтвортой, fCaO (чөлөөт кальцийн оксид) бага байсан бол 10% хүргэхэд алитын фазын
үүсэлт огцом буурч, fCaO болон белитийн фазын агуулга ихсэж, эзэлхүүний өөрчлөлттөй чулуунцар
үүссэн нь эргэх зуухны шатаалтын горим алдагдсанаас шалтгаалсан байна. Харин алюминат,
альюмоферрит эрдсийн үүсэлтэнд онцгой өөрчлөлт ажиглагдаагүй. Шахмал түлшний үнсний дутуу
шатсан нүүрсний агуулгаас шалтгаалан, циклон дулаан солилцуулагчийн температур өсч, нүүрсний
зарцуулалт ердийн чулуунцартай харьцуулахад 10% хүртэл буурч байна. Үүнээс гадна 8% хүртэл
үнсний агуулгатай түүхий хольцыг шатаахад зуухны шатаалтын горим хэвийн өөрчлөлтгүй,
материалын хайлмагжих процесс харьцангуй хялбар байв. Чулуунцарын барьцалдаж, эхлэх дуусах